RZYMSKO-KATOLICKIE PARAFIE ŁUKOWA

Zakon pijarów sprowadzili do Łukowa: Jan Dominik Jezierski – sędzia Ziemi-Łukowskiej, Stanisław Rozwadowski – chorąży Ziemi Łukowskiej, Adam Szaniawski – pisarz Ziemi Łukowskiej oraz Krzysztof Jezierski. Doceniali oni rolę, jaką dla polskiej kultury i szkolnictwa odgrywali ojcowie Scholarum Piarum (Szkół Pobożnych) i dlatego, dążąc do rozwoju oświaty na tym terenie, zabiegali o stworzenie warunków dla osadzenia tego zakonu w grodzie nad Krzną (1696).

Wybudowano im drewniany kościółek ukończony w roku 1712, a nieco wcześniej klasztorek, przy który m utworzono szkołę w 1701 roku. Pożary niszczyły dwukrotnie wspomniane budowle, toteż zakrzątnięto się koło budowy obiektów murowanych (ok. 1733 r.).

Budowa jednak, wobec zubożenia miasta i niepomyślnego ogólnego biegu wydarzeń, trwała dość długo (podobnie jak u OO. Bernardynów). Istniejący do dzisiaj piękny barokowy kościół p.w. Przemienienia Pańskiego ukończony został dopiero w 1762 roku, zaś przylegające doń gmachy pomieszczeń zakonnych i szkoły – w 1818 roku. Kościół zaprojektował Antonio Solari, kierownik budowy Zamku Warszawskiego. Fronton świątyni, tzn. figurę Chrystusa z krzyżem oraz schody i balustradę wykonano w 1883 roku według pomysłu artysty rzeźbiarza Bolesława Syrewicza, twórcy wielu rzeźb w świątyniach i innych budynkach Warszawy.

W prawym skrzydle gmachu poklasztornego są piękne sufity łukowe. Zewnątrz budynku swoisty zabytek stanowi oryginalny zegar słoneczny (1865 r.) z napisem “Soli obtempero Soli” (Samemu słońcu jestem posłuszny). Poniżej zegara umieszczono dwie tablice. Pierwsza poświęcona jest ks. Stanisławowi Brzósce miejscowemu wikariuszowi (tu właśnie mieszkał), dowódcy powstańczemu z lat 1863-65, działającemu wspólnie ze swym poprzednikiem na tym stanowisku, pijarem ks. Adamem Słotwińskim. Druga zaś tablica upamiętnia zasłużonego patriotę społecznika dra Bronisława Chącińskiego zmarłego w roku 1922 podczas odsłaniania tablicy ku czci ks. Brzóski.

Wnętrze kościoła jest trzynawowe. W wielkim ołtarzu znajduje się piękna figura Chrystusa Przemienionego, zaś po bokach postacie Mojżesza i Eliasza. W bocznych ołtarzach odbierają cześć: Pan Jezus Ukrzyżowany, Matka Boża Nieustającej Pomocy (zasłonę tego obrazu stanowi wizerunek Matki Bożej Łaskawej), dalej: św. Józef Kalasanty, św. Jan Nepomucen, św. Tadeusz, św. Teresa od Dzieciątka Jezus. Wewnątrz świątyni można podziwiać piękną chrzcielnice i ambonę.

Zwieńczeniem kościoła są dwie smukłe wieże. W lewej znajdują się 3 dzwony ufundowane i konsekrowane w roku 1963 na miejsce poprzednich, zrabowanych przez Niemców podczas wojny. Kościół odniósł pewne uszkodzenia w toku działań wojennych, m.in. figura Chrystusa na schodach. Przez pewien czas świątynia była wykorzystywana przez okupanta jako magazyn.

Wspomnieć należy o tablicach epitafijnych i memoratywnych znajdujących się wewnątrz: Jedna jest poświęcona Jakubowi Wokulskiemu (na na ścianie z lewej strony pod chórem), druga wspomina zasłużonego na polu walki o szkołę polską w okresie zaborów Stanisława Lewickiego (nad wejściem na chór), trzecia a na filarze z prawej strony, upamiętnia bohaterstwo miejscowych żołnierzy Armii Krajowej. Na ścianie budynku po lewej stronie kościoła, gdzie mieścił się kiedyś szpital św. Tadeusza, a obecnie Liceum Medyczne, Wmurowano w roku 1991 zabytkową tablicę z białego marmuru poświęconą obchodowi w Łukowie 125-lecia Konstytucji 3 Maja w r. 1916; wówczas umieszczono ją na ścianie schodów na zewnątrz pod figurą Chrystusa z krzyżem (dzisiaj są tu drzwi do krypty). Podczas II wojny światowej zdjęta na rozkaz Niemców, została ukryta i przechowana aż do roku 1989 w dzwonnicy na cmentarzu łukowskim.

Ogólny wygląd kościoła popijarskiego nie uległ zmianie. Poddawana zaś troskliwym zabiegom renowacyjnym i konserwatorskim świątynia zachowuje swoją świetność, będąc pomnikiem tak pożytecznej działalności pijarów w dziedzinie kultury, oświaty i pracy niepodległościowej. Za te właśnie zasługi usunęli ich zaborcy w 1864 roku.

Do kościoła tego zostały przeniesione nabożeństwa parafialne na mocy zarządzenia biskupa podlaskiego, erygującego tu nową parafię p.w Przemienienia Pańskiego. Warto wspomnieć, że po ostatecznym zniszczeniu wszystkich dawnych kościołów i kaplic drewnianych na początku XIX stulecia, dawne parafie znajdowały przez jakiś czas przytulisko w kościołach zakonnych. Funkcję kościoła parafialnego spełniał w latach 1838-1865 drewniany kościółek św. Rocha na cmentarzu.

Kościół popijarski w latach międzywojennych był głównym ośrodkiem obchodów i manifestacji patriotycznych. Tu odprawiano również nabożeństwa polowe. Wspaniałe uroczystości patriotyczno – religijne odbyły się bezpośrednio po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego. Tutaj też odbywały się zgromadzenia podczas uroczystości narodowych.

Do roku 1992 proboszcz parafii Przemienienia Pańskiego pełnił funkcję dziekana łukowskiego, obecnie zaś są dwa dekanaty łukowskie, zarządzane przez proboszczów parafii Przemienienia Pańskiego oraz Podwyższenia Św. Krzyża.

Oto nazwiska księży proboszczów kierujących parafią Przemienienia Pańskiego (będącą spadkobierczynią dawnych parafii):

Autor: Tadeusz Milewski
Źródło: “Nowa Gazeta Łukowska” Nr6 Październik 1995 r. ( Nr Rej. Pr 4/95)