V Rejon Armii Krajowej Wojcieszków Obwodu Łuków 1939 – 19454 min.

Na pierwszym planie por. Piotr Żudrak "Tadeusz", w tle odprawa Oddziału kpt. "Ostoi" ( źródło: WBP Lublin)

Lubię błądzić łąkami, lubię brodzić polami …
Do mnie śmieją się kwiaty,
Trawa w pas mi się kłania, dla mnie łan się rozdzwania
Dla tułacza – bez chaty.

Piotr Żudrak, maj 1941

Pierwsza grupa konspiracyjna Służby Zwycięstwu Polsce w późniejszym V Rejonie powstała w Adamowie w październiku 1939 r. Jej organizatorem był miejscowy lekarz, por. Kazimierz Śniegocki. W skład grupy weszli organizatorzy ZWK – AK z Serokomli, Adamowa, Wojcieszkowa i okolicznych miejscowości. W 1940 r., na skutek dekonspiracji, okupanci aresztowali ponad 60 działaczy konspiracyjnych. Wielu członków podziemia rozstrzelano, a pozostałych wywieziono do obozów koncentracyjnych. W Wojcieszkowie pierwsze zręby podziemnych struktur utworzył Władysław Próchniewicz, miejscowy działacz oświatowy.

SZP działała w powiecie łukowskim do maja 1940 roku, by potem przekształcić się w ZWZ, z równoczesną .zmianą charakteru dowodzenia – w miejsce dowództwa powiatu utworzono Komendę Obwodu. Pierwotnie, Obwód znajdował się w strukturze Inspektoratu Puławy.

W 1942 roku nastąpiło przesunięcie Obwodu do Inspektoratu Radzyń.

Wiosną 1941 roku Komenda zdecydowała o podziale Obwodu na 7 Rejonów. Każdy z Rejonów obejmował 2-3 gminy.

W skład V Rejonu Wojcieszków, przekształconego później na podstawie rozkazu Dowódcy Obwodu kpt. “Ostoi” w Rejon “Połonina”, wchodziły gminy: Gułów z siedzibą w Adamowie, Serokomla i Wojcieszków. Rejon obejmował obszar ok. 3.200 ha, z następującymi miejscowościami: Adamów, Dąbrówka, Ferdynandów, Hordzieżka, Gułów, Konorzatka, Lipiny, Turzystwo, Wola Gułowska, Żurawiec – z gminy Gułów, Bielany, Bronisławów, Czarna, Hordzież, Józefów, Poznań, Ruda, Serokomla, Wólka Serokomska, Zakępie – z gminy Serokomla, Burzec, Bystrzyca, Ciężkie, Helenów, Hermanów, Marianów, Otylin, Oszczepalin I, Oszczepalin II, Szczałb, Wojcieszków, Wola Bobrowa, Wola Osowińska, Wola Burzecka, Wola Bystrzycka – z gminy Wojcieszków.

W Rejonie Wojcieszków aktywnie działały 3 plutony: w Woli Gułowskiej ( d-ca Aleksander Suska ), w Bielanach ( d-ca Wacław Kaczorkiewicz ) i Hermanowie ( d-ca ppor. Wacław Górczyński ). W skład plutonów wchodziły m.in. drużyny z Adamowa, Czarnej, Gułowa, Helenowa, Hordzieżki, Serokomli, Wojcieszkowa. Oszczepalina, Siedlisk, Turzystwa, Woli Gułowskiej, Woli Burzeckiej, Kolonii Bystrzyckiej, Leonardowa.

Pierwszym Komendantem Rejonu do kwietnia 1943 r. był wachm. Józef Hołyński “Tomasz”, nauczyciel z Burca. W maju tego roku, Komendantem Rejonu został mianowany ppor. Piotr Żudrak “Tadeusz”, oficer Kedywu, oficer Komendy Obwodu. W marcu wykonał on w Białej Podlaskiej wyrok WSS AK na gestapowcu M. Szymańskim. Jesienią 1943 r. był oficerem wprowadzającym por. W. Rejmaka “Ostoję” na teren Obwodu.

Ppor. “Tadeusz” zginął z rąk funkcjonariuszy PUBP w Hermanowie w październiku 1944 r.. Po śmierci “Tadeusza”, dowództwo Rejonu, do sierpnia 1945 r., objął ppor. Wacław Kaczorkiewicz “CoTo”. Po utworzeniu we wrześniu 1945 r struktur WiN, ppor. “CoTo” został dowódcą Rejonu. Długoletni zastępca komendantów ppor. Zenon Korzeniowski “Sęp” w marcu 1944 został zamordowany przez Gestapo.

W sztabie V Rejonu działało 6 sekcji: wywiadu – ppor. Leon Jóźwik, łączności – kpr. Czesław Jaroń, organizacyjna – Witalis Grochowski, sanitarna – ppor. Józef Musiatowicz, kwatermistrzowska – plut. Walery Barszcz, broni – kpr. Stanisław Domański.

Struktury niepodległościowe Rejonu poniosły w czasie okupacji wiele ofiar ludzkich, lecz najcięższy cios nastąpił po wkroczeniu Armii Czerwonej i posuwającymi się za nimi oddziałami NKWD oraz po utworzeniu struktur bezpieczeństwa “Ludowego Państwa”. Aresztowano wielu członków AK. Nasilenie aresztowań nastąpiło w listopadzie 1944 roku bezpieka aresztowała ponad 25 członków AK z Wojcieszkowa. Wywieziono ich do łagrów, w głąb Związku Sowieckiego.

Autor: Piotr Żudrak – SGI “Tablica Pamięci AK”

Literatura:
Jerzy Sroka “9. Podlaska Dywizja Piechoty AK” Biała Podlaska 1995.
Arkadiusz Kwieciński praca magisterska “Obwód ZWZ-AK Łuków 1939-1945” KUL 1988.
Zygmunt Cichosz “Obwód Armii Krajowej Łuków “Łoś”, “Wielkie Łuki”, “Maciek” 1939-1945” Łuków 2009.

26 października 2014 roku w Wojcieszkowie odsłonięto pamiątkową tablice poświęconą żołnierzom V Rejonu Armii Krajowej Obwodu Łuków.

Projekt tablicy

Dokonała tego “Społeczna Grupa Inicjatywna Tablica Pamięci AK” oraz główny inicjator, potomek dowódcy wojcieszkowskich żołnierzy, dr Piotr Żudrak z Wrocławia.

Źródło: MAGNES TV


10 Comments

  1. maritamarita10-25-2014

    Szczałb to gmina Krzywda a nie Wojcieszków jak wyżej napisano…

  2. PiterPiter10-28-2014

    Szanowna Marito. W czasie okupacji struktura administracyjna byłe inna, niż jest to dzisiaj.

    Pozdrawiam

  3. Paweł ZiółkowskiPaweł Ziółkowski06-07-2017

    Pozwolę sobie sprostować. Mój dziadek (od strony mamy) Józef Hołyński nie był nauczycielem, tylko zawodowym podoficerem kawalerii. Nauczycielką była jego żona, a moja babka, Amalia i być może stąd ten błąd.

  4. MarkMark10-18-2018

    Dr Kazimierz Sniegocki from Adamow had a daughter, Wanda, who also became a doctor. She went first to England, then Australia. She was my mother.

  5. OlaOla05-25-2020

    hi Mark,
    w Adamowie są wspominani matka i dziadkowie. Zachowały się zdjęcia, być może również ich.

  6. DżonDżon09-14-2022

    Ppor. “Tadeusz”, Komendant V Rejonu, zginął 06.01.45 w Hermanowie -oddział NKWD z Łukowa, mający siedzibę, w nieistniejącym dzisiaj budynku przy PKP, zaatakował szkołę w Hermanowie, w której Komenda V Rejonu spotkała się z podkomendnymi.
    Ppor. “Tadeusz” zginął od strzałów w plecy. Część uczestników spotkania aresztowano. Kierownik szkoły, W Sotowski, u którego było spotkanie, został aresztowany i skazany na 1 rok więzienia za kontakty z AK

    • MariuszMariusz01-24-2023

      Czy ta styczniowa data śmierci jest pewna? Przewija się też październik 1944!

      • JonaszJonasz02-08-2023

        Hejka. Jest “pewna”, gdyż w 2000 r. “Tygodnik Siedlecki” zamieścił wspomnienia pani Wandy Strzeleckiej, które pokrywają się z dokumentem z IPN o zastrzeleniu przez NKWD oficera AK, próbującego uciec ze szkoły w Hermanowie w chwili ataku bandytów z NKWD na szkołę, będącego skutkiem donosu na kierownika Sotowskiego.

  7. RyszardRyszard07-04-2023

    Witam. Czy ktoś ma jakiekolwiek wiadomości na temat mojego dziadka Adama Chmurzyński vel Kowalczyk . Został zastrzelony 10.10.1044 przez UBMO w Wojcieszkowie .był wAK

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.