Miasto Łuków lezy nad rzeką Krzną, na równinie małourozmaiconej, typowej dla podlaskiego krajobrazu.

Obszar zajmowany przez miasto obliczono na 2732 morgi, przyczem od strony południowej grunta miejskie graniczą ze wsią Jeziory, od wschodniej — ze wsią Łazy, od północy ze wsią Suleje, od zachodu — ze wsią Poważę. W pobliżu rozciągają się niewielkie lasy, z których t. zw. “Zapowiednik” należy do Państwa, dwa zaś inne: “Góry” i “Potoki” – do Łukowa.

W mieście znajdują się 2 kościoły poklasztorne: Bernardyński i Pijarski. W gmachach klasztornych przy kościele Bernardyńskim mieści się gimnazjum państwowe, w drugim klasztorze – szpital sejmiku powiatowego i pomieszczenia dla księży. W gmachu, w którym ongiś znajdował się konwikt ks. ks.
Pijarów urzęduje obecnie Sąd Grodzki. Gmach ten stanowi własność prywatną.

Łuków nie jest wielkiem miastem. Jego 13.000 ludność gnieździ się w 850 domach, z których gros, bo 700 stanowią budynki drewniane. Charakter miasta określa ilość warsztatów rzemieślniczych – 400, oraz sklepów (230). Z zakładów przemysłowych i handlowych prosperują tu: cegielnia broffmanowska, fabryka obuwia, browar, cztery młyny motorowe, fabryka octu, filja Syndykatu Rolniczego, dwie spółdzielnie rolnicze, dwie apteki, dwa składy apteczne, magazyn tytoniowy.

Na specjalne omówienie zasługuje szkolnictwo łukowskie, istnieją tu dwa gimnazja (męskie—państwowe, oraz żeńskie, Związku Naucz. Szkól Średnich), pozatem cztery siedmioklasowe i szkoły powszechne, oraz jedna szkoła zawodowa dokształcają. Liczba dzieci w wieku szkolnem wynosi 1734, z czego do szkól powszechnym uczęszcza 658 chłopców i 985 dziewcząt, do gimnazjum zaś 176 chłopców i 124 dziewcząt.

Komunikacja kolejowa możliwa jest z dwóch stacyj. Stacja Łuków i stacja Łapiguz splatające węzeł kolejowy szlaków Warszawa — Brześć, Lublin — Ostrołęka i Dęblin — Łuków oddalone są od miasta każda o 1 kilometr.

Autobusy obsługują linje komunikacyjne Łuków – Kock – Siedlce, Łuków – Parczew – Siedlce, Łuków – Żelechów i Łuków – Stoczek.

Ścisła data założenia miasta nie jest znana. To pewne już w połowie XIII wieku mówi się o Łukowie, grodzie na pograniczu Litwy i Jaćwieźy: Według najstarszych danych, Łuków był jedną z prastarych osad pogranicznych dawnej polski, w roku 1244 został podczas najazdu Jaćwingów zdobyty przez nich, złupiony i zniszczony. W roku 1250 źródła dziejowe wspominają, że Bolesław Wstydliwy miał w Łukowie zamek obsadzony załogą i kasztelana, który władał nie tylko w Łukowie, ale i w Kocku zdobytym na Jaćwingach. Tenże Bolko Wstydliwy sprowadził do Łukowa Templarjuszów dla nawracania pogańskiej Jaćwieży. W roku 1264 Bolko i Templarjusze stoczyli pod Łukowem krwawy bój z Jaćwingami. W boju tym poległ wielki wódz pogan Komota.

Najdawniejsze zabytki Łukowa to kościół i gmachy poklasztorne oraz bożnica murowana. Budowle te były świadkami sejmików Łukowskich i czasów saskich.

Największa ilość zabytków i wspomnień związanych z tym regjonem Lubelszczyzny dotyczy roku 1863. Słynny partyzant ks. Brzósko był wikarjuszym parafji tutejszej.

W czasie powstania styczniowego w 1863 ks. Brzóska, zorganizował powstanie w Łukowie, gdzie w noc z 22 na 23.1.1863 r. stoczył utarczkę z 2 kompanjami Kostromskiego pułku piechoty rosyjskiej. Oddział ks. Brzóski składał się z 60 mieszczan Łukowskich, oraz okolicznych włościan i szlachty w liczbie około 300. Jeden z mieszczan łukowskich Franciszek Wilczyński przez cały czas powstania był adjutantem ks. Brzóski i razem z nim został stracony w Sokołowie w dniu 23 maja 1865 r.

Mogiła powstańcza na cmentarzu parafjalnym, pomnik straceńców przed kościołem po-Pijarskim oraz tablica pamiątkowa ku czci ks. Brzóski stanowią echa owej smutnej epoki.

Po zawierusze światowej 1914-20 roku został cmentarz polowy z kościółkiem drewnianym i pomnikiem wzniesionym przez okupantów niemieckich.

Obecnie sprawy miasta prowadzi Rada Miejska złożona z 24 radnych i 3 ławników, mająca na czele przewodniczącego – burmistrza. Ostatnie wybory do Rady Miejskiej odbyły się 29 maja 1927 r. Burmistrzem jest obecnie p. Antoni Stiller. W ciągu ostatniego 10-lecia gmina miejska zbudowała i uruchomiła elektrownię, oraz. łaźnię miejską, wzniosła gmach dla 7-klasowej szkoły powszechnej, pozatem zbudowano kanał miejski, 5 studzień artezyjskich i zasypano sadzawkę, która zatruwała powietrze. Niezależnie od tego przebudowano drewniany dom dla 2-kl. szkoły powszechnej, sporządzono plany na budowę rzeźni oraz zaprojektowano budowę drugiego gmachu pod 7-klasową szkołę powszechną.

Zorganizowano także Straż Ogniową (ochotniczą), która obecnie składa się ze 100 osób i jest zaopatrzona w odpowiedni sprzęt i tabor.

Prace gminy na najbliższą przyszłość obejmą uregulowanie koryta rzeki Krzny, sporządzenie planów regulacyjnych miasta, założenie parku (grunta na ten cel już wydzielono z byłego majątku “Starostwo”), poza tem budowa nowych szkół i ożywienie ruchu budowlanego wogóle. Meljorowanie gruntów miejskich oraz zalesienie nieużytków dopełniają obrazu palących potrzeb miasta Łukowa.

Źródło: “Ziemia Lubelska” R.26 (i.e. 25) No 305 z dnia 11 listopada 1930 roku