Kalendarium Historii Łukowa – w skrócie6 min.

Kalendarium Historii Łukowa - w skrócie

Nazwa Łuków jest prawdopodobnie związana z topografią terenu i bierze początek od prasłowiańskiego rdzenia; łąk-ług lub łuk – co oznacza nizinę, obszar bagnisty wzdłuż rzeki, nie pochodzi zaś od nazwy powszechnie używanej dawniej broni – łuku. 1233 – wczesnośredniowieczny gród kasztelański strzegący w XII–XIV w. granicy przed napadami Jaćwingów i Litwinów, położony na ówczesnym pograniczu, wśród bagien i lasów stanowił ważny punkt strategiczny.

1250-1257Bolesław Wstydliwy sprowadził do Łukowa zakon templariuszy i poczynił starania o utworzenie biskupstwa łukowskiego.

1264-1278W okolicach Łukowa stoczyli zwycięskie bitwy z Jaćwingami Bolesław Wstydliwy w 1264 roku oraz Leszek Czarny w 1278 roku. Łuków był przez wiele stuleci naturalnym centrum historycznej Ziemi Łukowskiej, która początkowo administracyjnie wchodziła w skład województwa sandomierskiego, a od 1474 roku lubelskiego. Pierwotnie obejmowała terytorium późniejszych powiatów; łukowskiego, garwolińskiego, radzyńskiego, części puławskiego i lubartowskiego, połowę siedleckiego i skrawek mińskiego. W miarę rozwoju innych miast lub z uwagi na sytuację polityczną granice Ziemi Łukowskiej uległy zmianom, aby w końcu dojść, do terytorium obecnego powiatu łukowskiego.

1369Król Kazimierz Wielki nadaje prawo wolnego miasta i obdarowuje jego mieszkańców gruntami.

1403Władysław Jagiełło nadał miastu prawo magdeburskie. Słynne miejscowe jarmarki ściągały kupców z odległych miast Korony i Litwy, a nawet zagranicy. Stąd biegły szlaki handlowe na Mazowsze, Litwę, na południe Małopolski i na Ruś. Łuków stał się miastem zamożnym i odgrywał dużą rolę gospodarczą w życiu kraju. Od XV w. liczne skupisko Żydów; znacznie zniszczony w czasie wojen kozackich i najazdu szwedzkiego. W celu przywrócenia rangi miasta po zniszczeniach wojennych sprowadzono i osiedlono “za murami miasta” w 1629r. zakon bernardynów, a w 1696r. roku zakon pijarów. Bernardyni położyli duże zasługi na polu gospodarczym, m.in. założyli fabrykę grubego sukna, czynną do 1812 roku, natomiast pijarzy doprowadzili do bujnego rozkwitu łukowskie szkolnictwo.

1701W zabudowaniach klasztoru utworzono kolegium, które zasłynęło wkrótce z wysokiego poziomu nauczania, a w 1733r. w jego sąsiedztwie powstał konwikt (internat dla uczniów) dzięki fundacji pochodzącego ze szlachty łukowskiej Biskupa Krakowskiego ks. Konstantego Felicjana Szaniawskiego. Łukowskie kolegium jako jedno z pierwszych w kraju wprowadziło w życie program Komisji Edukacji Narodowej. Jego wychowankami byli m.in. ks. Jan Krzysztof Kluk – znakomity przyrodnik i teoretyk rolnictwa, ks. Franciszek Salezy Jezierski – postępowy publicysta doby Sejmu Czteroletniego, Bronisław Franciszek Trentowski – filozof pedagog i publicysta oraz inni sławni ludzie. Po trzecim rozbiorze Polski, miasto znalazło się przejściowo w granicach zaboru austriackiego. Odebrano mu wówczas wszystkie dotychczasowe przywileje. Po krótkim okresie przynależności do Księstwa Warszawskiego na mocy traktatu wiedeńskiego w 1815 r. – Łuków znalazł się w granicach Królestwa Polskiego jako miasto obwodowe województwa podlaskiego. Obwód łukowski obejmował znaczne terytorium, sięgające aż po Wisłę, z Łaskarzewem, Osieckiem, Stoczkiem Łukowskim, Żelechowem, Maciejowicami i Stężycą. Łuków z okolicą stał się w tym czasie prężnym ośrodkiem myśli politycznej oraz patriotycznej postawy społeczeństwa.

1831Łukowianie brali czynny udział w powstaniu listopadowym, a pod pobliskim Stoczkiem Łukowskim gen. J. Dwernicki stoczył 14 lutego 1831 r. słynną zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi. Na przełomie trzydziestych i czterdziestych lat XIX wieku Łuków stał się miejscem działalności konspiracyjnej. W 1839r. działał tu Związek Patriotyczny zorganizowany przez młodzież łukowsko – warszawską. Duszą organizacji był Karol Levitoux – wychowanek gimnazjum łukowskiego. W 1841r. spisek wykryto i aresztowano w Łukowie ponad 200 osób, z których 14 osadzono w cytadeli Warszawskiej, gdzie Karol Levitoux poniósł męczeńską śmierć. Bezpośrednim skutkiem wykrycia spisku było pozbawienie Łukowa szkoły średniej, którą w 1844r. przeniesiono do Siedlec.

1863Łukowianie chlubnie zapisali się w czasie powstania styczniowego. Do wiosny 1865r. działała w okolicy grupa ostatnich powstańców z ks. Stanisławem Brzóską i jego adiutantem – kowalem z Łukowa Franciszkiem Wilczyńskim. Po rozbiciu oddziału przez wojska carskie i schwytaniu powstańców, ks. St. Brzóskę i Franciszka Wilczyńskiego stracono w maju 1865r. w Sokołowie Podlaskim. Prawie cały wiek XIX charakteryzował się w życiu Łukowa zacofaniem gospodarczym. Zmiany na lepsze przyniosło dopiero zbudowanie linii kolejowych Warszawa – Brześć w latach 1866-1867 r., Łuków – Dęblin w 1876 r. i Łuków – Lublin w 1893 r. Druga połowa XIX stulecia była ponadto obrazem pogłębiającej się rusyfikacji oraz licznych represji.

1905-1907Przez Łuków i jego okolice przeszła fala niepokojów rewolucyjnych i walk o szkołę polską. W sierpniu 1905 r. podjęto uchwałę o utworzenie w Łukowie gimnazjum, lecz wobec czynionych przez Rosjan trudności musiano się zadowolić tylko Szkołą Handlową, przekształconą w gimnazjum miejskie dopiero w 1918 r. W listopadzie 1905 r. miasto było widownią strajku szkolnego w sprawie wprowadzenia języka polskiego do szkół.

1915-1918Piękne karty zapisało społeczeństwo Łukowa i powiatu w czasie okupacji niemieckiej. Zorganizowano wówczas organy władzy samorządowej – Łukowską Radę Powiatową oraz Radę Miejską, nie posiadającego żadnego odpowiednika w całym byłym Królestwie Polskim. Utworzona wówczas Milicja Obywatelska była jedyną polską milicją na terenie trzech zaborów. W Łukowie i powiecie działały: Konfederacja Polska i Polska Organizacja Wojskowa, które w dniu 11 listopada 1918 r. rozbroiły garnizon niemiecki w mieście.

1918-1939Łuków mimo niewielkich osiągnięć gospodarczych był przodującym miastem województwa lubelskiego pod względem życia społecznego, politycznego i kulturalnego, m.in. wydawano własne gazety, działało Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe “Ogniwo” z dobrze zorganizowanym teatrem. W 1933r. uroczyście obchodzono jubileusz 700-lecia miasta, a w 1939r. społeczeństwo Ziemi Łukowskiej przekazało kopiec – pomnik Henryka Sienkiewicza, usypany niedaleko Woli 0krzejskiej miejsca jego urodzenia. Stopniowy rozwój miasta przerwał wybuch II wojny światowej.

1939-1945Na terenie Powiatu Samodzielna Grupa Operacyjna “Polesie” pod dowództwem gen. Franciszka Kleeberga stoczyła w dniach 3-5 października 1939 r. ostatnią bitwę kampanii wrześniowej pod Kockiem i Wolą Gułowską. Działania wojenne w 1939 i 1944 r. oraz lata okupacji przyniosły miastu olbrzymie straty ludzkie i materialne. W Łukowie okupant zlokalizował zbiorcze getto, w którym umieszczono Żydów miejscowych i z innych miast, a nawet ze Słowacji, Węgier i Francji. Ludność żydowską częściowo wymordowano na miejscu pod pobliską wsią Malcanów resztę wywieziono do obozów zagłady w Treblince i na Majdanek. W dniu 23 lipca 1944 r. miasto zostało wyzwolone od okupantów przez Armię Radziecką wspomaganą przez Oddziały Armii Krajowej. Jednak niemieckie bombardowanie przeprowadzone w dniach 24 i 25 lipca 1944 r. zniszczyły miasto w ponad 80%. Ludność Łukowa z 12.785 osób w 1939 r. zmalała do 7.894 osób w 1945 r. W pierwszych latach powojennych życie Łukowa cechowała stagnacja. Dopiero po roku 1956 nastąpiło ożywienie inwestycyjne. Powstały nowe zakłady przemysłowe, osiedla mieszkaniowe i budowle użyteczności publicznej. Łuków przekształcił się z małego ośrodka lokalnego w miasto przemysłowo-usługowe o dużym znaczeniu regionalnym, a nawet ogólnokrajowym. Wyrazem tych przemian był szybki rozwój przestrzenny miasta oraz wzrost liczby mieszkańców, która już w 1964 r. przekroczyła stan z przed wojny, aby w następnym, ćwierćwieczu wzrosnąć jeszcze 2,5 – krotnie.

Źródło: forum www.historycy.org

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.