Lata 20/30-te Kronika ważniejszych zdarzeń7 min.

Odsłonięcie tablicy na fasadzie budynku magistratu, upamiętniające siedemsetlecie Łukowa.

Komenda Hufca Z. H. P., wydając po raz wtóry jednodniówkę harcerką, tym razem z okazji 25-lecia i 17 lecia najstarszych swych drużyn, wyraziła życzenie ażebym skreślił dla tego wydawnictwa kronikę najważniejszych wydarzeń lokalnych w ciągu jubileuszowego okresu Harcerstwa łukowskiego z uwzględnieniem przedewszystkiem uroczystości ku czci Henryka Sienkiewicza.

Czyniąc zadość temu życzeniu, streszczam pokrótce te momenty, które istotnie w życiu powiatu były wielkimi wydarzeniami, wywarły na uczestnikach duże wrażenie, pobudziły ogół do pracy i pozostawienia trwałych pomników lub wpłynęły na rozbudzenie pewnych zainteresowań i uświadomienie obywatelskie szerokich mas.

Pierwszym z kolei tego rodzaju wydarzeniem było wzniesienie w Łukowie pomnika poświęconego “Pamięci Powstańców Łukowian”. Pomnik ten, zapoczątkowany z inicjatywy młodzieży Gimn. Państwowego im. T. Kościuszki, odsłonięto w 63 rocznicę Powstania Styczniowego, to jest 22 stycznia 1926 roku.

"... od samego rana — choć był to piątek — miasto miało wygląd wybitnie świąteczny ... ludność z miasta i dalekich nawet wsi, oraz delegacje z innych stron, odświętnie ubrane, śpieszą tłumnie, mimo silnego mrozu do kościoła"

Pisze tak Gazeta Łukowska, a dalej:

"Do oczu cisnęły się łzy radości, wypływające z najgłębszych tajników serca, gdy w świątyni rozległ się przepotężny marsz Szopenowski, a w modlitwie za bohaterów łączyły się naprawdę wszystkie stany, i w drugim momencie, gdy wśród różnych delegacyj pojawiły się chłopskie z wieńcami z kłosów, kwiecia i symbolicznych kos ..." *1)

Nie długo po tym, bo dnia 3 czerwca 1928 r. odbyło się w kniei dąbrowieckiej uroczyste odsłonięcie pomnika ku czci ks. Stanisława Brzóski. Pomnik wzniesiono staraniem leśników Nadleśnictwa Łukowskiego.

"Po przemówieniu prezesa Komitetu p. Filipowskiego dokonał odsłonięcia dyr. Rogiński, syn Romana Rogińskiego, jednego z dowódców powstania na Podlasiu. Poświęcił pomnik i odprawił Mszę św. Ks. Biskup Sokołowski. Po przemówieniu ks. Biskupa i p. Starosty łukowskiego zakończyła uroczystość defilada wojska, oddziałów p. w., straży pożarnych i młodzieży szkolnej". *2)

Z kolei nastał rok 1931, w którym przypadła 100-letnia rocznica bitwy pod Stoczkiem i odsłonięcie pomnika na polu walki. Manifestacja imponująca!

"Na granicy powiatów garwolińskiego i łukowskiego, przy wzniesionej bramie, zbiera się grupa przedstawicieli z p. Starostą Łukowskim na czele by powitać p. Wojewodę Lubelskiego, który przybywa na uroczystość w zastępstwie p. Prezydenta Rzeczypospolitej ...
U stóp wzgórza ... rozpoczyna się uroczysta msza św. za poległych przed stu laty, celebrowana przez J. E. Biskupa Podlaskiego, Ks. Sokołowskiego, przy dźwiękach wspaniałej orkiestry 22 p. p. z Siedlec" *3).

Malownicze wzgórze, jak okiem sięgnąć, zaległ kilkunastotysięczny tłum uczestników.

Po nabożeństwie wojewoda Swidziński dokonał odsłonięcia pomnika, po czym odbyła się wspaniała defilada. W zakończeniu opisu defilady Gaz. Pow. Łuk. tak o niej pisze :

"...wreszcie zamykają pochód "nasze małe harcerzyki" i harcerki. Trzymają się dzielnie. Twarze ogorzałe od słońca, radością błyszczą oczy, na czołach rysuje się jakowaś duma, okraszona uśmiechem zadowolenia, pogoda ich lic udziela się widzom. Radosne uśmiechy wykwitają na wszystkich ustach. Z tłumu wyrywa się jakiś głos, tłumiony rzewnością: "Niech żyją nasi kochani harcerze!".

Tegoż dnia na drugim wzgórzu, w innej stronie miasteczka, odbyło się w obecności Naczelnika Kuratorium O. S. St. Bugajskiego, uroczyste poświęcenie fundamentów pomnika-szkoły im. gen. Dwernickiego. Dzieło w tak pamiętnej chwili poczęte jest już od kilku lat wygodną uczelnią dziatwy stoczkowskiej.

W roku 1933 przypadło siedemsetlecie istnienia Łukowa. Inauguracją obchodu tej wielkiej rocznicy było uroczyste posiedzenie Rady Miejskiej w dniu 20 maja. Na posiedzeniu tym R. M. postanowiła ufundować tablicę pamiątkową; zamianować 7 ulic nazwiskami osób zasłużonych lub związanych z Łukowem; przeznaczyć 10-hektarowy teren miejski na park, który — da Bóg — będzie kiedyś zrealizowany.

Najpiękniejszą i najwspanialszą w ubiegłym piętnastoleciu uroczystością, która poruszyła dosłownie cały powiat, było odsłonięcie pomnika Henryka Sienkiewicza w Łukowie w dniu 28 maja 1933 r., które odbyło się w obecności wojewody lubelskiego dr. Rożnieckiego, przedstawicieli nauki i literatury, członków rodziny (syna i córki) Wielkiego Pisarza, wielu delegacyj i tłumu ludności z całego powiatu w liczbie około 15.000 osób.

W czasie tej uroczystości wygłosili przemówienia: Jan St. Majewski — imieniem Komitetu Budowy Pomnika; dr. Leon Kryński — im. Warsz. T-wa Naukowego; Antoni Bogusławski — im. T-wa literatów i Dziennikarzy; Jan Sołtan — im. Kasy Literackiej; dr. Ludwik Kamykowski — im. T-wa Przyjaciół Nauk w Lublinie; ks. dr. Antoni Kresa — im. Kom. Bud. Kopca-Pomnika Sienkiewicza w Okrzei oraz Szyja Halpern — imieniem społeczeństwa żydowskiego. U stóp pomnika złożono około 100 wieńców.

Trzecim wreszcie poważnym wydarzeniem w pamiętnym roku 1933 był Zjazd Łukowian, połączony z odsłonięciem tablicy, upamiętniającej siedemsetlecie Łukowa. Zjazd miał miejsce w dniach 9 i 10 września przy udziale około 200 uczestników z całego kraju. Na otwarciu zjazdu był obecny kurator szkolny okręgu lubelskiego, Stanisław Lewicki. Zjazd otworzył dr. Michał Studziński, przewodniczył zaś. b. dyrektor gimn., Bronisław Przedpełski. Referaty wygłosili: Jan St. Majewski na temat “Regionalizm ziemi łukowskiej a szkolnictwo łukowskie”, oraz Michał Lewoncewicz — “Z przeszłości gmachu szkolnego”. Odsłonięcia tablicy pamiątkowej, wmurowanej na gmachu Magistratu, dokonał starosta dr. Jan Siokało.

W dniu Święta Niepodległości roku 1934 miał miejsce w Łukowie ostatni z rzędu większych wydarzeń w ubiegłym 15-leciu fakt, mianowicie wielki zjazd peowiaków na tle pięknej uroczystości poświęcenia sztandaru i odsłonięcia tablicy pamiątkowej ku czci poległych Łukowian, członków P. O. W.

"Mimo, że miasto to oddalone było od wielkich i ożywionych ośrodków akcji niepodległościowej (pisze "Express Ilustrowany"), to jednak synowie Łukowa i Ziemi Łukowskiej gromadnie pośpieszyli na zew Wodza, Komendanta Józefa Piłsudskiego w bój o skarb najdroższy, o Wolność. Wielu z nich w bojach tych poległo, wielu wróciło rannych, ale dziś po latach 20 od początku wojny światowej nie zatarły się wspomnienia wspólnie przeżytych w braterstwie broni i wielkiego umiłowania Ojczyzny lat... Dzielni peowiacy łukowscy wysiłkami swymi ufundowali piękną tablicę i sztandar związkowy" *4).

Rodzicami chrzestnymi sztandaru między innymi byli: minister Eugeniusz Kwiatkowski, wojewoda tarnopolski Artur Maruszewski, b. komd. okręg. P. O. W. Władysław Horyd, Cecylia Nowińska, Zofia Łopuska, Zenon Łopuski, Leon Nowacki, Maria Skarżyńska i inni. Odsłonięcia tablicy pamiątkowej na gmachu Starostwa dokonał reprezentant wojewody, naczelnik wydziału Kot-Gajl. W czasie uroczystości przemówienia wygłosili: prezes oddz. Związku Peowiaków Stefan Dyl, komd. lub. okr. Zw. P. O. W. Lis-Błoński, rejent Nowacki i starosta Skoczeń.

Jeżeli chodzi o czynny współudział szerokich mas, o oddźwięk w powiecie i w Polsce, o siłę wrażenia wśród uczestników uroczystości, to niewątpliwie na czoło opisanych wydarzeń wysunęła się manifestacja ku czci Sienkiewicza w roku 1933. Ale ta uroczystość nie była ani pierwszym, ani jedynym wyrazem pamięci, uznania i hołdu społeczeństwa łukowskiego dla swego Wielkiego Rodaka, Mistrza słowa.

Już kilka lat przed tym zapoczątkowano w Okrzei budowę wielkiego, murowanego gmachu, pomnika-szkoły, a od roku 1932 rozpoczęto tamże sypanie monumentalnego pomnika-kopca Sienkiewicza. Ponieważ pomniki te nie zostały wykończone, kulminacyjne uroczystości odbędą się dopiero w przyszłości.

Obecnie, w 18 rocznicę Niepodległości Polski, w 20 rocznicę śmierci Henryka Sienkiewicza, a 25 Harcerstwa w Łukowie — życzyćby serdecznie należało, ażeby społeczeństwo łukowskie jaknajwydatniej dopomogło w wykończeniu wznoszonych w Okrzei pomników ku uczczeniu Piewcy Oręża Polskiego, Zwiastuna Niepodległości, Henryka Sienkiewicza, oraz w zrealizowaniu zadeklarowanego czynu: budowie pięknego, wiecznotrwałego i pożytecznego pomnika-parku w Łukowie ku czci Organizatora Siły Zbrojnej, Budowniczego Nowej Polski, Wodza Narodu, Marsz. Józefa Piłsudskiego.


Przypisy:
*1) Gazeta Łukowska, 1926, nr. 2.
*2) Gazeta Powiatu Łukowskiego, 1928, nr 3.
*3) Gazeta Powiatu Łukowskiego, 1931, nr 6.
*4) Wxpres Ilustrowany, 1934, nr. 316.

Autor: Jan Stanisław Majewski
Źródło: Jednodniówka Harcerska 1937 r.

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.