W naszych dziejach są wydarzenia chlubne i postacie budzące szlachetną dumę, a zarazem zachęcające młode pokolenia do kontynuacji szlachetnych idei i pomnażania dorobku Narodu. 12 maja 1995 r. mija 60 lat od śmierci Józefa Piłsudskiego – działacza niepodległościowego, wybitnego męża stanu i pierwszego Marszałka Polski.

Prawie trzy pokolenia Polaków nie mają właściwej wiedzy o tej postaci. Od śmierci Marszałka do wybuchu II wojny światowej nie było czasu na szersze i pogłębione publikacje analityczne. Wybuch wojny i jej dalszy przebieg wywołał, zwłaszcza w świadomości wojskowych i polityków, postawę obarczania odpowiedzialnością za przeżywaną tragedię ludzi związanych z obozem sanacyjnym, czyli środowiskiem, które objęło władzę w 1926 roku. Po wojnie, w związku z zaszłymi zmianami, przez długie lata mieliśmy do czynienia z przemilczaniem wszystkiego, co mogło mieć jakikolwiek charakter pozytywny w naszej najnowszej historii. Zniekształcano fakty, zniesławiano osoby i fałszowano co tylko się dało. Postać Marszałka z trudem “przebijała się” w ostatnich kilkunastu latach. Ledwie zaczęto coś niecoś rozwiewać mroki niepamięci, ukazywać znane i nieznane fakty, a już zabrzmiały usłużne głosy:

dosyć, nie w porę, bo mamy ważniejsze sprawy na głowie, to nie ma praktycznego znaczenia

Pozostawmy uczone rozprawy i dywagacje fachowcom, niech sobie spokojnie – zgodnie z zasadą historyka rzymskiego Tacyta: “Sine ira et studio” – opracowują potrzebne w tej mierze materiały, by kiedyś zaprezentować szeroki i rzetelny plon swych dociekań. Z okazji 60-lecia śmierci tego Wielkiego Polaka pragniemy zająć się jedynie kilkoma sprawami. Można sobie tworzyć rozmaite opinie o obchodach jego imienin, o nadawaniu honorowego obywatelstwa przez różne miejscowości, o nadsyłaniu adresów hołdowniczych itp. Na pewno było wśród tego bardzo wiele szczerości i serdeczności. Tu warto wspomnieć, jako ciekawostkę, że w dniu imienin 19 marca 1931 roku, podczas swego pobytu na wyspie Maderze, otrzymał Marszałek dwie tony korespondencji – 1 mln 40 tys. kart i listów, co było niezbitym dowodem jego popularności.

Odrębną sprawą jest opis całego przebiegu uroczystości pogrzebowych. Przytoczmy krótki fragment obszernego artykułu z żałobnego numeru czasopisma “Wiarus” (czerwiec 1935). Dotyczy on przejazdu specjalnego pociągu z trumną Marszałka ze stolicy do Krakowa, gdzie złożono ją na Wawelu:

Tragiczny pociąg posuwa się majestatycznie. W blasku reflektorów widać trumnę okrytą sztandarem, oplecioną wstęgą Virtuti Militari, z buławą, szablą i blękitno-szarą maciejówką na szczycie. Obok niej nieruchomi czterej młodziutcy szwoleżerowie pełnią najsmutniejszą i najzaszczytniejszą służbę w swoim życiu. Wzdłuż toru zebrały się wielkie tłumy ludności falujące u blaskach pochodni. Przejmujący warkot werbli oznajmia o zbliżaniu się pociągu. Na widok trumny ludzie padają na kolana w rozmiękłą od deszczu ziemię, na ostry żwir lub mokre deski. Dziatwa szkolna ściele ostatnią drogę Marszałka kwiatami, zerwanymi z pobliskich łąk. Wszędzie rozlega się plącz ludzi, bicie dzwonów i gwizd syren fabrycznych.

Nikt nie kazał tym ludziom przychodzić, palić setek ognisk i trwać przez całą noc na deszczu. W samych Kielcach wyszło w okolice torów ponad 40 tys. ludzi, czyli prawie wszyscy mieszkańcy, niezależnie od narodowości, różnic wyznaniowych i poglądów politycznych.

Pragniemy też zasygnalizować tekst zamieszczony w moskiewskich “Izwiestiach” z okazji śmierci Marszałka:

Naszą sprawą nad mogiłą człowieka, którego jedyną namiętnością była myśl o niepodległości i wielkości Polski - tak jak on to rozumiał - jest wyciągnąć rękę do narodu polskiego i powiedzieć mu: Nic nie grozi Polsce ze strony Związku Sowieckiego. Przyjaźń Polski i ZSRR może stać się kamieniem węgielnym pokoju w Europie.

Na koniec warto jeszcze wspomnieć o związkach Marszałka z Łukowem. Ze wzmianki w “Jednodniówce Harcerskiej”, wydanej w naszym mieście w 1937 roku, możemy dowiedzieć się, że: “Jako Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz Marszałek Piłsudski przejeżdżał pociągiem dwukrotnie przez stację kolejową Łuków i raz samochodem przez miasto. Po raz pierwszy po zdobyciu Brześcia w 1919 roku, po raz drugi w 1920 roku, wracając spod Kijowa w dniu 7 maja. Przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, duchowieństwa, szkoły powszechne i średnie oraz organizacje społeczne witały Marszałka na dworcu kolejowym ( w imieniu Rady Miejskiej witał chlebem i solą ławnik Michał Kamiński – senior, zaś kwiaty wręczała uczennica ze szkoły powszechnej – uw. T.M.).

---

Marszałek Józef Piłsudki w Łukowie

Powrót dp albumu

Po raz trzeci Marszałek przybył do Łukowa samochodem od strony Radzynia w dniu 16 sierpnia 1920 roku w kilka godzin po wyparciu bolszewików. Tu w restauracji p. Antoniego Jastrzębskiego (w nieistniejącym dziś drewnianym budynku naprzeciwko Biblioteki Miejskiej – uw. T.M.) wraz ze swoim otoczeniem spożył obiad, po czym udał się w dalszą drogę do Siedlec. Z pobytu Marszałka Piłsudskiego na dworcu w Łukowie pozostały jako cenne pamiątki fotografie, zarówno w zakładzie fotograficznym u p. Piatczyca, jak i w kancelarii szkolnej Publicznej 7-klasowej Szkoły Powszechnej Nr 3. W 1926 roku wybudowano dwupiętrowy budynek dla tejże szkoły przy ul. Konarskiego nadano imię Marszałka Józefa Piłsudskiego, który użyczył jej swego autografu. Wkrótce jego tekst został wyryty na tablicy z białego marmuru w hallu szkoły:

“Nauczyciel i dzieci stanowią szkołę. Dzieci bez nauczycieli, nauczyciele bez dzieci nie tworzą szkoły. Razem muszą pracować, razem biedować i razem śmiać się wesoło.”

Tablica zniknęła, odnalazła się dopiero podczas remontu szkoły w połowie lat siedemdziesiątych. Nikt nie jest w stanie powiedzieć jak to się stało i jakie były dalsze losy tej tablicy. Ulica Piłsudskiego istniała w Łukowie od 19 marca 1929 roku, ale pod koniec lat czterdziestych zmieniono ją na “Świerczewskiego”. Pierwotną nazwę przywrócono dopiero przed trzema laty. (w 1992 r.)

Autor: Tadeusz Milewski
“Nowa Gazeta Łukowska” Nr 1 Maj 1995