Konstanty Pietrzak ( Константин Антонович Петржак ) s. Antoniego – ur. 4 września 1907 r. w Łukowie – zm. 19 listopada 1998 r. w Petersburgu. Wybitny fizyk, doktor habilitowany nauk matematyczno-fizycznych, profesor, współodkrywca zjawiska samorzutnego rozszczepienia jądra atomowego, światowej sławy specjalista w dziedzinie eksperymentalnej fizyki jądrowej, zasłużony działacz nauki, wielokrotnie odznaczany za wkład w rozwój nauki. Za wybitne osiągnięcia został uhonorowany poprzez zamieszczenie nazwiska Konstantego Pietrzaka na Kartach Historii „Złotej księgi Sankt-Petersburgu”. Nigdy nie ukrywał swojego polskiego pochodzenia, w związku z czym mimo znaczących osiągnięć nie otrzymał najwyższych odznaczeń naukowych.

Konstanty Pietrzak w młodości.

W 2017 r. minęło 110 lat od urodzenia, a w roku bieżącym – 20 lat od śmierci.

Urodził się w Łukowie w wielodzietnej rodzinie pracownika-szklarza. Podczas ewakuacji w 1915 r. rodzina została wywieziona w głąb Rosji. Pociąg w okolicach stacji Lida wykoleił się. Matka i dwie siostry zginęły na miejscu, ojciec doznał ciężkich obrażeń, przebywał przez dłuższy okres w szpitalu, został inwalidą do końca życia. Osierocony przez kilka lat mieszkał w domach dziecka, najpierw w Starej Rusie, następnie w Nowgorodzie ( Новгород – do 1999 r. rosyjskojęzyczna nazwa Nowogrodu Wielkiego ). Z uwagi na ciężkie warunki społeczne nie uczęszczał do szkoły, samodzielnie opanowując podstawy programu szkolnego. W wieku 13 lat został uczniem malarza na szkle w zakładzie szklarskim w m. Małe Wiszery, gdzie w ciągu roku awansował, stając się malarzem. W ciągu następnych lat awansował dalej, uzyskując kwalifikacje mistrza, który otrzymywał indywidualne zamówienia, większość których była przeznaczona na eksport. W 1921 r. został skierowany do Petersburga, gdzie w trybie przyśpieszonym ukończył szkołę średnią, a następnie dostał się na studia na wydziale fizyczno-matematycznym Uniwersytetu Leningradzkiego. Jego praca dyplomowa otrzymała ogólnokrajowe wyróżnienie i została wysoko oceniona przez Irène Składowską-Curie i Fredyryka Joliot-Curie, podczas wizyty w 1937 r. Promotorem pracy a następnie kierownikiem na studiach doktoranckich Konstantego Pietrzaka był Igor Wasiliewicz Kurczatow. Podczas studiów podejmuje pracę w Instytucie Radiologicznym, gdzie też pracuje przez ponad 40 lat.

Konstanty Pietrzak

W 1940 r. Konstanty Pietrzak dokonał fundamentalnego odkrycia, które przyniosło mu światową sławę: odnotowane zostaje dotychczas nieznane zjawisko samorzutnego rozszczepienia jądra atomowego Uranu-235. Badanie opisano w renomowanym czasopiśmie „Physical Review” (1940, Nr 58 (1)). Priorytet odkrycia od 14 czerwca 1940 r. Odznaczony w latach późniejszych najwyższymi nagrodami państwowymi.

Konstanty Pietrzak i Gieorgij Fliorow podczas prac nad zjawiskiem samorzutnego rozszczepienia jądra atomowego Uranu. ( Kadry z filmu dokumentalnego )

Dyplom poświadczający odkrycie.

Od pierwszych dni wojny mobilizowany do wojska, gdzie został dowódcą zwiadowców 225. Samodzielnego Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej Wojsk Obrony Powietrznej. Za odwagę został odznaczony medalem wojskowym.

W Lipcu 1942 r. rozkazem zastępcy przewodniczącego Komitetu Obrony, Konstanty Pietrzak został odwołany z wojska i skierowany do pracy na ewakuowanym do Kazania Instytucie Radiologicznym, biorąc udział w projekcie atomowym.

Uzyskał szerokie uznanie za granicą, odwiedzając liczne wiodące ośrodki naukowe w dziedzinie fizyki w Europie i Stanach Zjednoczonych. W okresie narodzenia fizyki jądrowej przyczynił się do ujarzmienia energii atomowej przez człowieka. Prace Konstantego Pietrzaka sprzyjały licznym osiągnięciom, mającym wpływ na rozwój fizyki jądrowej oraz praktyczne wykorzystanie energii wewnątrzjądrowej. Konstanty Pietrzak jest autorem ponad 300 prac naukowych.

W 1949 r. Konstanty Pietrzak został jednym ze współzałożycieli specjalistycznego wydziału fizyczno-chemicznego w Instytucie Technologicznym w Leningradzie, gdzie przez prawie 35 lat kierował założoną przez siebie katedrą fizyki jądrowej. Setki absolwentów wydziału inżynierskiego fizyczno-chemicznego przeszło szkołę Konstantego Pietrzaka.

Na skrzypcach gra Konstanty Pietrzak podczas jednego z domowych koncertów.

Konstanty Pietrzak był szeroko uzdolnionym człowiekiem. Miłość do sztuki zachował na całe życie, do szczególnie udanych obrazów zaliczał pejzaże przesmyku Kolskiego. Część jego obrazów, powstałych w różnych latach, zachowała się po dzień dzisiejszy. W muzeum Instytutu Radiologicznego wśród dzieł Konstantego Pietrzaka znajdują się portrety I.W. Kurczatowa, W.G. Chłopina, I.E. Starikowa. Uprawiał wędkarstwo i myślistwo, samodzielnie opanował sztukę gry na gitarze i skrzypcach, często biorąc udział w improwizowanych przedstawieniach.

Konstanty Pietrzak

Konstanty Pietrzak zmarł 19 listopada 1998 r, w Petersburgu. Pochowany na Cmentarzu serafimowskim w Petersburgu.