Lubię błądzić łąkami, lubię brodzić polami …
Do mnie śmieją się kwiaty,
Trawa w pas mi się kłania, dla mnie łan się rozdzwania
Dla tułacza – bez chaty.
Piotr Żudrak, maj 1941
Pierwsza grupa konspiracyjna Służby Zwycięstwu Polsce w późniejszym V Rejonie powstała w Adamowie w październiku 1939 r. Jej organizatorem był miejscowy lekarz, por. Kazimierz Śniegocki. W skład grupy weszli organizatorzy ZWK – AK z Serokomli, Adamowa, Wojcieszkowa i okolicznych miejscowości. W 1940 r., na skutek dekonspiracji, okupanci aresztowali ponad 60 działaczy konspiracyjnych. Wielu członków podziemia rozstrzelano, a pozostałych wywieziono do obozów koncentracyjnych. W Wojcieszkowie pierwsze zręby podziemnych struktur utworzył Władysław Próchniewicz, miejscowy działacz oświatowy.
SZP działała w powiecie łukowskim do maja 1940 roku, by potem przekształcić się w ZWZ, z równoczesną .zmianą charakteru dowodzenia – w miejsce dowództwa powiatu utworzono Komendę Obwodu. Pierwotnie, Obwód znajdował się w strukturze Inspektoratu Puławy.
W 1942 roku nastąpiło przesunięcie Obwodu do Inspektoratu Radzyń.
Wiosną 1941 roku Komenda zdecydowała o podziale Obwodu na 7 Rejonów. Każdy z Rejonów obejmował 2-3 gminy.
W skład V Rejonu Wojcieszków, przekształconego później na podstawie rozkazu Dowódcy Obwodu kpt. “Ostoi” w Rejon “Połonina”, wchodziły gminy: Gułów z siedzibą w Adamowie, Serokomla i Wojcieszków. Rejon obejmował obszar ok. 3.200 ha, z następującymi miejscowościami: Adamów, Dąbrówka, Ferdynandów, Hordzieżka, Gułów, Konorzatka, Lipiny, Turzystwo, Wola Gułowska, Żurawiec – z gminy Gułów, Bielany, Bronisławów, Czarna, Hordzież, Józefów, Poznań, Ruda, Serokomla, Wólka Serokomska, Zakępie – z gminy Serokomla, Burzec, Bystrzyca, Ciężkie, Helenów, Hermanów, Marianów, Otylin, Oszczepalin I, Oszczepalin II, Szczałb, Wojcieszków, Wola Bobrowa, Wola Osowińska, Wola Burzecka, Wola Bystrzycka – z gminy Wojcieszków.
W Rejonie Wojcieszków aktywnie działały 3 plutony: w Woli Gułowskiej ( d-ca Aleksander Suska ), w Bielanach ( d-ca Wacław Kaczorkiewicz ) i Hermanowie ( d-ca ppor. Wacław Górczyński ). W skład plutonów wchodziły m.in. drużyny z Adamowa, Czarnej, Gułowa, Helenowa, Hordzieżki, Serokomli, Wojcieszkowa. Oszczepalina, Siedlisk, Turzystwa, Woli Gułowskiej, Woli Burzeckiej, Kolonii Bystrzyckiej, Leonardowa.
Pierwszym Komendantem Rejonu do kwietnia 1943 r. był wachm. Józef Hołyński “Tomasz”, nauczyciel z Burca. W maju tego roku, Komendantem Rejonu został mianowany ppor. Piotr Żudrak “Tadeusz”, oficer Kedywu, oficer Komendy Obwodu. W marcu wykonał on w Białej Podlaskiej wyrok WSS AK na gestapowcu M. Szymańskim. Jesienią 1943 r. był oficerem wprowadzającym por. W. Rejmaka “Ostoję” na teren Obwodu.
Ppor. “Tadeusz” zginął z rąk funkcjonariuszy PUBP w Hermanowie w październiku 1944 r.. Po śmierci “Tadeusza”, dowództwo Rejonu, do sierpnia 1945 r., objął ppor. Wacław Kaczorkiewicz “CoTo”. Po utworzeniu we wrześniu 1945 r struktur WiN, ppor. “CoTo” został dowódcą Rejonu. Długoletni zastępca komendantów ppor. Zenon Korzeniowski “Sęp” w marcu 1944 został zamordowany przez Gestapo.
W sztabie V Rejonu działało 6 sekcji: wywiadu – ppor. Leon Jóźwik, łączności – kpr. Czesław Jaroń, organizacyjna – Witalis Grochowski, sanitarna – ppor. Józef Musiatowicz, kwatermistrzowska – plut. Walery Barszcz, broni – kpr. Stanisław Domański.
Struktury niepodległościowe Rejonu poniosły w czasie okupacji wiele ofiar ludzkich, lecz najcięższy cios nastąpił po wkroczeniu Armii Czerwonej i posuwającymi się za nimi oddziałami NKWD oraz po utworzeniu struktur bezpieczeństwa “Ludowego Państwa”. Aresztowano wielu członków AK. Nasilenie aresztowań nastąpiło w listopadzie 1944 roku bezpieka aresztowała ponad 25 członków AK z Wojcieszkowa. Wywieziono ich do łagrów, w głąb Związku Sowieckiego.
Autor: Piotr Żudrak – SGI “Tablica Pamięci AK”
Literatura:
Arkadiusz Kwieciński praca magisterska “Obwód ZWZ-AK Łuków 1939-1945” KUL 1988.
Zygmunt Cichosz “Obwód Armii Krajowej Łuków “Łoś”, “Wielkie Łuki”, “Maciek” 1939-1945” Łuków 2009.
26 października 2014 roku w Wojcieszkowie odsłonięto pamiątkową tablice poświęconą żołnierzom V Rejonu Armii Krajowej Obwodu Łuków.
Projekt tablicy
Dokonała tego “Społeczna Grupa Inicjatywna Tablica Pamięci AK” oraz główny inicjator, potomek dowódcy wojcieszkowskich żołnierzy, dr Piotr Żudrak z Wrocławia.
Źródło: MAGNES TV
Szczałb to gmina Krzywda a nie Wojcieszków jak wyżej napisano…
Szanowna Marito. W czasie okupacji struktura administracyjna byłe inna, niż jest to dzisiaj.
Pozdrawiam
Pozwolę sobie sprostować. Mój dziadek (od strony mamy) Józef Hołyński nie był nauczycielem, tylko zawodowym podoficerem kawalerii. Nauczycielką była jego żona, a moja babka, Amalia i być może stąd ten błąd.
Dr Kazimierz Sniegocki from Adamow had a daughter, Wanda, who also became a doctor. She went first to England, then Australia. She was my mother.
In Adamów they remember about dr. Śniegocki. Please contact me, e-mail: gulowiokolice@wp.pl
hi Mark,
w Adamowie są wspominani matka i dziadkowie. Zachowały się zdjęcia, być może również ich.
Ppor. “Tadeusz”, Komendant V Rejonu, zginął 06.01.45 w Hermanowie -oddział NKWD z Łukowa, mający siedzibę, w nieistniejącym dzisiaj budynku przy PKP, zaatakował szkołę w Hermanowie, w której Komenda V Rejonu spotkała się z podkomendnymi.
Ppor. “Tadeusz” zginął od strzałów w plecy. Część uczestników spotkania aresztowano. Kierownik szkoły, W Sotowski, u którego było spotkanie, został aresztowany i skazany na 1 rok więzienia za kontakty z AK
Czy ta styczniowa data śmierci jest pewna? Przewija się też październik 1944!
Hejka. Jest “pewna”, gdyż w 2000 r. “Tygodnik Siedlecki” zamieścił wspomnienia pani Wandy Strzeleckiej, które pokrywają się z dokumentem z IPN o zastrzeleniu przez NKWD oficera AK, próbującego uciec ze szkoły w Hermanowie w chwili ataku bandytów z NKWD na szkołę, będącego skutkiem donosu na kierownika Sotowskiego.
Witam. Czy ktoś ma jakiekolwiek wiadomości na temat mojego dziadka Adama Chmurzyński vel Kowalczyk . Został zastrzelony 10.10.1044 przez UBMO w Wojcieszkowie .był wAK